Συνέντευξη στη Βίκυ Ντούλια

Β.Ν. Μίλησες μας για σένα..Πως μπήκε ο Καραγκιόζης στην ζωή σου κι πόσο σε στήριξε η οικογένεια σου σ' αυτή την επιλογή σου;

Τ.Α. Γεννήθηκα στην Αθήνα και σε ηλικία περίπου 2 ετών μετακομίσαμε στην Σπάρτη, απ’ όπου κατάγεται η μητέρα μου. Πρωτοείδα Καραγκιόζη σε ηλικία 6 ετών στην κρατική τηλεόραση και αμέσως μαγεύτηκα από το θέαμα. Έτσι εκεί ξεκίνησα να φτιάχνω χάρτινες φιγούρες και να παίζω αρχικά για φίλους και συγγενείς. Σε κάθε ευκαιρία που είχα να παρακολουθήσω ζωντανές παραστάσεις θεάτρου σκιών στην περιοχή μου έδινα πάντα το παρόν και δεν έχανα την ευκαιρία να γνωριστώ με τους εκάστοτε καραγκιοζοπαίχτες. Συχνά ανέβαινα και στην Αθήνα όπου παιζόντουσαν σε διάφορα θέατρα σκιών διαφορετικά έργα κάθε φορά, τόση ήταν αγάπη μου και ο ενθουσιασμός μου για τον Καραγκιόζη. Σε ηλικία 9 ετών γνώρισα τον πατρινό καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρο ο οποίος πίστεψε τόσο πολύ σε εμένα που πρότεινε στον καραγκιοζοπαίχτη Μάνθο Αθηναίο να με βάλει στο θεατράκι του να παίξω στο φεστιβάλ "Εβδομάδα Καραγκιόζη" στη Ν. Σμύρνη σε ηλικία 12 ετών. Συμμετείχα σε διάφορα φεστιβάλ όπως το "Αθηναϊκό φεστιβάλ θεάτρου σκιών" στο λόφο του Στρέφη, στο "Διεθνές φεστιβάλ θεάτρου σκιών" στην Πάτρα,  στο "1ο διαγωνιστικό φεστιβάλ θεάτρου σκιών" και σε πάρα πολλές εκδηλώσεις διάφορων δήμων σε όλη την Ελλάδα, σε συλλόγους, σχολεία, μεζεδοπωλεία, καφενεία, μουσικές σκηνές, σινεμά, γενέθλια και όπου αλλού με καλούσαν.

Η μητέρα μου με στήριξε εξ αρχής και μαζί με μένα αποδείχτηκε ότι και αυτή είναι λάτρης του θεάτρου σκιών! Με βοηθούσε πίσω από τη σκηνή και έφευγε από Σπάρτη αυθημερόν για Αθήνα απ’ όπου προμηθευόταν το υλικό που χρειαζόμουν για την κατασκευή φιγούρων!

Β.Ν. Έχεις σπουδάσει ή έχεις δουλέψει σε κάτι άλλο; Θα μπορούσες να φανταστείς τον εαυτό σου σε κάτι διαφορετικό;

Τ.Α. Η τέχνη του θεάτρου σκιών με είχε απορροφήσει στο μέγιστο βαθμό που δε σκεφτόμουν εκείνη την εποχή να ασχοληθώ με κανένα άλλο επάγγελμα. Εξ ίσου αγαπώ τη ρεμπέτικη μουσική και είμαι αυτοδίδακτος μουσικός στο μπουζούκι και στο αρμόνιο. Η τέχνη του Καραγκιόζη δε σπουδάζετε. Βρίσκεσαι πίσω απ’ το πανί, παρακολουθείς τον μάστορα και αν έχεις ταλέντο στην κίνηση και στην αλλαξοφωνία, τότε μόνο μπορείς να λάβεις το χρίσμα του καραγκιοζοπαίχτη. Είχα τη χαρά να βοηθήσω σπουδαίους καραγκιοζοπαίχτες όπως τον Γιάνναρο, τον Μάνθο Αθηναίο κ.α.

Με τον Καραγκιόζη υπάρχει ένα ιδιαίτερο δέσιμο. Μαζί με τον ξυπόλητο έχω ταξιδέψει σε πολλά μέρη της Ελλάδας για παραστάσεις και έχω νιώσει τον ενθουσιασμό και την ανταπόκριση από μικρούς και μεγάλους.

Β.Ν. Η οικονομική κρίση σε επηρεάζει κι πως το διαχειρίζεσαι όλο αυτό που συμβαίνει στην χώρα μας; Μπορείς να ανταπεξέλθεις με αυτή την δουλειά στις ανάγκες σου;

Τ.Α. Όπως όλα τα επαγγέλματα έτσι και το δικό μας έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό. Τα προηγούμενα χρόνια εργαζόμασταν σχεδόν όλο το χρόνο. Σήμερα δυστυχώς και οι εκδηλώσεις έχουν μειωθεί και οι απολαβές είναι χαμηλές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να συμπληρώνω το εισόδημά μου παίζοντας μουσική σε διάφορα ταβερνάκια. Δυστυχώς τα σχολεία σε μεγάλο βαθμό δεν ανταποκρίνονται. το εισιτήριο είναι σχετικά χαμηλό, πολλοί σύλλογοι που στηρίζουν την τέχνη αυτή δεν έχουν βοήθεια από τους τοπικούς φορείς κτλ. Πιστεύω όμως ότι είναι μια πρόκληση όλο αυτό καθώς έχεις να πεις πολλά στο πανί για τη σημερινή κοινωνία που ταυτίζεται απόλυτα με την πικρία του Καραγκιόζη. Σου δίνεται η ευκαιρία να σατιρίσεις τα κακώς κείμενα γιατί ο Καραγκιόζης αντιπροσωπεύει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του λαού.

Β.Ν. Τι θα ήθελες να αλλάξεις αν σου δινόταν η ευκαιρία;

Τ.Α. Σε πολύ κόσμο υπάρχει η αντίληψη ότι ο Καραγκιόζης είναι μόνο για παιδιά ενώ δεν ξέρουν πόσα πράγματα έχει να πει στους μεγάλους! Γι' αυτό τον λόγο φταίει ότι έχουν χαθεί πολλά μόνιμα στέκια του Καραγκιόζη και κάποιοι κακοί παίχτες που έχουν ρίξει το επίπεδο του Καραγκιόζη σε βαθμό βλακείας που ακόμα και το ίδιο το παιδί δεν το θέλει. Τα παιδιά είναι πολύ απαιτητικά. Πλέον η έλλειψη μόνιμων στεκιών, η άγνοια της πολιτείας, ανάγκασαν τον καραγκιοζοπαίχτη να περιοδεύει και να στήνει λίγα μέτρα πανί όπου του δοθεί η ευκαιρία, προβάλλοντας αναγκαστικά κάτι πρόχειρο. Πρόχειρο με την έννοια ότι δεν έχει την ευκαιρία να δείξει κάτι καλύτερο κι αυτό λόγο ανωτέρας βίας. Ένας απ' τους λόγους είναι ο περιορισμός χρόνου και η παράσταση αναγκαστικά "πετσοκόβεται". Στα σχολεία, ο χρόνος είναι περιορισμένος λόγω μαθημάτων. Σε μια εκδήλωση που συνήθως η παράσταση διαρκεί 1μιση ώρα, σε αναγκάζουν να την τελειώσεις γρηγορότερα διότι σε καθυστέρησαν οι διάφοροι τοπικοί παράγοντες κλέβοντας το χρόνο σου με τις μακροσκελείς ομιλίες τους. Άλλος λόγος είναι ότι το κοινό έχει αλλάξει απαιτήσεις κι αυτό διότι ο Καραγκιόζης σα θέαμα έχει προβληθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να θεωρείται μέρος μιας γιορτής και όχι σα θεατρικό έργο. Πολύς κόσμος έχει μάθει τον Καραγκιόζη μόνο ως μέσω ψυχαγωγίας για τα παιδιά - του στυλ "πάμε στον Καραγκιόζη να γελάσουμε. Εάν για παράδειγμα παρουσιαστεί ένα έργο πιο κοινωνικό θα ξινίσει στον κόσμο διότι έχει μάθει αλλιώς. Αντίθετα σε ένα μόνιμο στέκι ο καραγκιοζοπαίχτης μπορεί να αποδώσει άνετα καθώς έχει την ευκαιρία να δείξει στο κοινό τον πλούτο της τέχνης αυτής. Και μιλάμε για ρεπερτόριο 1000 έργα και βάλε! Όλων τον ειδών όχι μόνο κωμικά. Το κοινό του Καραγκιόζη είχε πολλές απαιτήσεις. Όπως μου έλεγε ο Γιάνναρος Αν δεν του άρεσες σε γιουχάρανε. Σήμερα δε γίνεται αυτό. Αν σε κάποιους δεν αρέσει απλώς φεύγουνε με ξινισμένα μούτρα. Κι αυτό λόγω ότι οι περισσότεροι βλέπουν τον Καραγκιόζη δωρεάν σε εκδηλώσεις χωρίς να αναγκάζονται να πληρώσουν εισιτήριο. Έτσι τι είχαμε, τι χάσαμε. Δυστυχώς στην εποχή μας ο Καραγκιόζης χάνει αυτό το σπιρτόζικο πνεύμα του και πολλές φορές λέει χοντροκομμένα αστεία για να βγάλει γέλιο. Λάθος. Ο Καραγκιόζης έχει μεγάλο στόμα και λέει τα πράγματα με το όνομά τους! Ήταν ένας τρόπος εκτόνωσης για το λαό. Να φανταστείς ότι τα παλιά χρόνια ο Καραγκιόζης παιζόταν για ενήλικες μόνο. Ήταν ανέκαθεν σατιρικό θέατρο και περνούσε κοινωνικά μηνύματα όπως η φτώχεια, η ανεργία, η αδικία, η απληστία. Γι' αυτώ και εγώ κάποιες φορές αναβιώνω τον παλιό Καραγκιόζη με τις νυχτερινές παραστάσεις όταν παίζω σε μεζεδοπωλεία και καφενεία καθώς εκεί έχεις ελεύθερο στόμα να εκφραστείς όπως θες. Στο παιδικό κοινό είσαι περιορισμένος. Εκεί η παράσταση θα έχει έναν πιο αγνό και τρυφερό χαρακτήρα. Οι μακρόσυρτοι διάλογοι κουράζουν. Τα παιδιά θέλουν δράση και να γελάσουν. Ειδικά όταν έχεις να κάνεις με παιδιά ηλικίας 2-5. Πώς να καθίσουν φρόνιμα μιάμιση ώρα που διαρκεί ο Καραγκιόζης; Θέλει ιδιαίτερη μαεστρία στο πως να διαχειριστείς τα παιδιά για αυτό κι εγώ τα βάζω να συμμετέχουν και μου έχει τύχει να αλλάξουν και τη ροή του έργου!

Β.Ν. Πως βλέπεις τους μικρούς θεατές κι τι σου λένε στο τέλος της παράστασης;

Ξετρελαίνονται! Πριν αρχίσω πολλές φορές φωνάζουν συνεχόμενα ΚΑ-ΡΑ-ΓΚΙΟ-ΖΗΣ! Πρέπει να είσαι πολύ υπεύθυνος σε τι παρουσιάζεις σε παιδιά διότι παίζει σημαντικό ρόλο στη διαπαιδαγώγησή τους. Αυτό που μου κάνει εντύπωση είναι ότι γνωρίζουν τους χαρακτήρες και ατάκες. Ακόμα έρχονται με φιγούρες που ζωγραφίζουν και μου λένε ότι παίζουν σπίτι και έχουν μπερντέ! Πολλά παιδιά έχουν αγαπημένη τους ενασχόληση τον Καραγκιόζη παρόλο που έχουν επικρατήσει άλλα μέσα ψυχαγωγίας, αυτό δίνει ελπίδα ότι ο Καραγκιόζης δε θα χαθεί. Πολλά παιδιά στο τέλος της παράστασης μου φέρνουν ζωγραφιές με φιγούρες του Καραγκιόζη, άλλα με ρωτούν πότε θα ξαναέρθω. Σε πολλά αρέσει να έρχονται πίσω από τη σκηνή να παίρνουν τις φιγούρες στα χέρια και να προσπαθούν να μιμηθούν τους χαρακτήρες. Γενικά είναι πολύ χαρούμενα και αυτό μου δίνει ιδιαίτερη ικανοποίηση γιατί συνέβαλα σε αυτή τους τη χαρά γνωρίζοντας ότι τα παιδιά είναι οι πιο απαιτητικοί θεατές.

Β.Ν.Ποιο έργο έχεις ξεχωρίσει ή αν θες έχεις αγαπήσει παραπάνω και γιατί;

Τ.Α. Αυτό που έχω ξεχωρίσει και αγαπώ είναι "Τα εντάλματα του Καραγκιόζη" καθώς εκεί φαίνεται η εξυπνάδα του Καραγκιόζη στο να κάνει κριτική και να εξαπατά μια άδικη εξουσία. Μια φορά άρεσε τόσο πολύ που το κράτησα 3 ώρες! Αυτό το έργο ήταν αρχικά 10 λεπτά με 4 μόνο φιγούρες. Με τα χρόνια εξελίχθηκε αλλά παραμένει επίκαιρο και ο κόσμος το ζητάει. Είναι έργο που έχει απήχηση σε όλες της ηλικίες.

Β.Ν. Τελικά ο Καραγκιόζης άρχισε από Ελλάδα ή Τουρκία; Γιατί υπάρχουν τόσες διαφορετικές απόψεις; Τι ισχύει πιστεύεις;

Τ.Α. Υπάρχει μία σύγχυση γύρω από την καταγωγή του Καραγκιόζη. Εμείς τον θέλουμε Έλληνα, η Ουνέσκο αποφάσισε ότι είναι Τούρκος. Στην Προύσα υπάρχει μνημείο του Καραγκιόζη. Αναφέρεται ότι παιζόταν Καραγκιόζης στην Ελλάδα ακόμα και πριν την επανάσταση, με οθωμανικά στοιχεία όμως. Υπάρχουν αναφορές σε βιβλία από μελετητές και περιηγητές ότι όντως σαν χαρακτήρας ο Καραγκιόζης παιζόταν πρώτα στην Τουρκία αλλά από Αρμένηδες, Τσιγγάνους, Εβραίους, Τούρκους και Έλληνες με πρωταγωνιστή τον Κάραγκιοζ στα τούρκικα που μεταφράζεται μαυρομάτης, επομένως το θέαμα δεν ήταν θέαμα καθαρά τούρκικο. Στα μέσα του 1800 στην Κωνσταντινούπολη έπαιζε ένας Έλληνας ο Γιάννης ο Μπράχαλης όπου ήρθε στον Πειραιά και έπαιξε σε καφενείο απέναντι απ’ το τελωνείο, στον Άγιο Σπυρίδωνα, εκεί που είναι το ρολόι και αργότερα σε δημοτικό κήπο και σε καφενείο κοντά στο Ναό του Θησείου. Ό,τι έπαιζε όμως ήταν παραστάσεις που παιζόντουσαν στην Τουρκία αλλά μεταφρασμένες στα Ελληνικά.

Ο  Καραγκιόζης ελληνοποιήθηκε από τον Δημήτρη Σαρδούνη ο οποίος έπαιξε το 1894 στην πλατεία Ψηλά Αλώνια στην Πάτρα, εκεί που βρίσκεται σήμερα το Ηλιακό Ρολόι. Άλλαξε κατ' αρχήν τα ονόματα απ'τους χαρακτήρες Κάραγκιοζ και Χάτζιβατ σε Καραγκιόζης - Χατζηαβάτης και πρόσθεσε καινούριους χαρακτήρες τον Σιορ Διονύσιο τον Ζακυνθινό, τον Μπαρμπαγιώργο τον Ρουμελιώτη, τον Κολλητήρη, τον Γεράσιμο τον Κεφαλλονίτη, τον Πίπη τον Κερκυραίο και πολλά κωμικά έργα καθώς και έργα εμπνευσμένα από τους ήρωες της επαναστάσεως.

Τα υπόλοιπα που ακούγονται είναι αστικοί μύθοι και χαριτωμένες διηγήσεις όπως το ότι ο Καραγκιόζης υπήρξε πραγματικό πρόσωπο και ήταν εργάτης στον Σουλτάνο και επειδή απασχολούσε τους υπόλοιπους εργάτες κάνοντας καλαμπούρια, το σαράι αργούσε να κτιστεί και έτσι αυτό έφτασε στα αυτιά του Σουλτάνου. Ο Σουλτάνος έδωσε εντολή να εκτελεστεί ο Καραγκιόζης μα αργότερα το μετάνιωσε κι έτσι ο Χατζηαβάτης έκοψε ένα χαρτόνι με το περίγραμμα του Καραγκιόζη και έλεγε τα αστεία του στον Σουλτάνο για να τον παρηγορήσει. Μέχρι και ταχυδρόμος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου έχει ειπωθεί ότι υπήρξε ο Καραγκιόζης! Ένας άλλος θρύλος είναι ότι κάποιος Γιάννης Μαυρομάτης από την Ύδρα, βρέθηκε σε λιμάνι της Κίνας και είδε θέατρο σκιών εκεί και διαβάζοντας μια φυλλάδα από τις ιταλικές ιστορίες του Μπερτόδουλου του ήρθε η ιδέα να στήσει κι αυτός θέατρο σκιών. Με τις περιοδείες του έφτασε στην Τουρκία περίπου τον 18ο αιώνα. Εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη και έπαιζε κι εκεί θέατρο σκιών δίνοντας το επώνυμό του στον πρωταγωνιστή. Δηλαδή Μαυρομάτης=Κάραγκιοζ

Β.Ν. Θα ήθελες να ασχοληθείς με κάποιο άλλο είδος θεάτρου;

Τ.Α. Δεν το αποκλείω αλλά το θέατρο σκιών με γεμίζει τόσο πολύ επειδή στην ουσία γίνεσαι σκηνοθέτης, ηθοποιός, ζωγράφος και συγγραφέας μαζί! Όταν έχεις στήσει μια παράσταση έχεις αναλάβει να μιμηθείς όλους τους ρόλους των φιγούρων χωρίς κείμενα παρά αυτοσχεδιάζεις στον σκελετό του έργου όπου μπορεί να αλλάξει και η ροή του έργου ανάλογα με τη διάθεση του καραγκιοζοπαίχτη και του κοινού.

Β.Ν. Ποια είναι η γνώμη σου για τα ριάλιτι; Θα πήγαινες;

Τ.Α. Υποστηρίζω μόνο τα μουσικά ριάλιτι γιατί κατά καιρούς έχουν αναδειχθεί μέσα απ’ αυτά αρκετά ταλαντούχα παιδιά. Δε νομίζω ότι θα συμμετείχα ποτέ σε κάποιο ριάλιτι γιατί η δική μου η τέχνη δεν ταυτίζεται με τον χαρακτήρα των ριάλιτι αν και μου το έχουν προτείνει φίλοι, δεν το σκέφτηκα ποτέ σοβαρά. Ίσως να πήγαινα μόνο για να σατιρίσω τα ίδια τα ριάλιτι μέσω του Καραγκιόζη!

Β.Ν. Και τέλος ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια που θα σε δούμε παρακάτω; Σκέφτεσαι για εξωτερικό;

Τ.Α. Καλοκαίρι κάνω περιοδεία στη Λακωνία.

Στην Αμερική υπάρχει συνεννόηση με το ελληνικό μουσείο στο Σικάγο να πραγματοποιηθούν παραστάσεις και σεμινάρια για το θέατρο σκιών.