Συνέντευξη στη Βίκυ Μπαϊραχτάρη

Απο Βίκυ Μπαιρακτάρη

Κείνο που με τρώει κείνο που με σώζει είναι π’ ονειρεύομαι σαν τον καραγκιόζη .Φίλους και εχθρούς στις φριχτές μου πλάτες όμορφα να σήκωνα σαν να `ταν επιβάτες λευκό μου σεντονάκι λάμπα μου τρελή ποια αγάπη τάχα μας φυσάει Βάλε στη σκιά σου τούτο το παιδί που δεν έχει απόψε πού να πάει πού να πάει....΄Μας τραγούδησε κάποτε ο Διονύσης Σαβόπουλος θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να αποδώσει φόρο τιμής στον Έλληνα καραγκιόζη κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Β.Μ. Αλήθεια κύριε Τάσο Ανδριώτη εσείς ως καραγκιοζοπαίχτης θεωρείται πως ο Καραγκιόζης βάζει υπο την σκιά του τα παιδιά; τα προστατεύει τα νουθετεί τα διδάσκει;

Τ.Α. Είναι τεράστια ευθύνη το να ψυχαγωγείς παιδιά γιατί αυτά που θα τους μεταφέρεις θα τα απορροφήσουν και θα τους μείνουν για αυτό θέλει πολύ προσοχή στο τι θα παρουσιάσεις. Ο Καραγκιόζης είναι αποδεδειγμένο ότι μπορεί να συγκινήσει τα παιδιά αλλά και μπορεί και να προσαρμοστεί ως παιδαγωγικό μέσω καθώς έχουν περάσει αμέτρητα έργα από τον μπερντε. Θεωρώ ότι είναι πιο εύκολο στο παιδί να του μείνει ας πούμε η δράση του «Αθανάσιου Διάκου» όταν τη δει να παίζετε στο πανί παρά όταν το κάνει μάθημα στο σχολείο. Το θέατρο σκιών διδάσκει και ιστορία και μυθολογία ακόμη και θρησκευτικά έργα έχουν περάσει και οικολογικά. Είναι στο χέρι του καραγκιοζοπαίκτη το πως θα περάσει μυνήματα στα παιδιά για ανθρώπινες αξίες.

Β.Μ. O καραγκιόζης που προκαλεί τον πολίτη να γελάσει είτε με την υπερβολή και τη διόγκωση, είτε με την υποβάθμιση και σάτυρα , τον οδηγεί έμμεσα και δευτερογενώς στην «κάθαρση»;

Τ.Α. Ο κόσμος απαιτεί από τον Καραγκιόζη να πει τα πράγματα όπως έχουν. Ο Καραγκιόζης είναι ο έλληνας που σατιρίζει και ασκεί κριτική στην εξουσία, διαμαρτύρεται και διακωμωδεί τους πάντες και τα πάντα.

Οι πονηριές του κι οι απατεωνιές δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο σάτιρα στους πόθους, στις επιθυμίες, στις ανάγκες, στις τάσεις και στα ελαττώματα του έλληνα. Ο κόσμος γελά όταν βλέπει τον Καραγκιόζη να τρέχει κυνηγημένος από το φούρναρη, τον καφετζή ή το χασάπη διότι ο λαός καταλαβαίνει και συμμερίζεται την πείνα του κάθε φτωχού έλληνα.

Τα παλιότερα χρόνια ειδικότερα, η φτωχολογιά παρηγορούταν μέσω του Καραγκιόζη βλέποντας τη φτώχεια και την κατάντια του ξυπόλητου πρωταγωνιστή.

Το σκηνικό παράγκα και σαράι απέναντι συμβολίζει το λαό απέναντι στην εξουσία. Τη φτώχεια και τον πλούτο. Τη δυστυχία και την απληστία αντίστοιχα.

Έτσι ο λαός βγάζει το άχτι του όταν ακούει τον Καραγκιόζη να χλεβάζει τον Πασά και να τον λέει Πατσά. Ο Καραγκιόζης στα ηρωικά έργα πάντοτε στέκεται στο πλευρό ενός ήρωα και μάχεται κι αυτός με τον τρόπο του για την ελευθερία. Περπάτησε μέχρι τα λημέρια της κλεφτουριάς, στα μοναστήρια και όπου αλλού χρειαζόταν να εναντιωθεί απέναντι στην βάρβαρη και άδικη εξουσία.

Β.Μ. Πείτε μας για να γίνει κάποιος καραγκιοζοπαιχτης τι απαιτείται;

Τ.Α. Πάρα πολύ αφοσίωση. Το θέατρο σκιών είναι από τα δυσκολότερα είδη θεάτρου. Χρειάζεται ταλέντο στο να αλλάζεις φωνές και στην προφορά. Κάθε φιγούρα έχει διαφορετική χροιά και τρόπο ομιλίας.

Επειδή το θέατρο σκιών είναι παράδοση προφορική και δεν υπάρχουν κείμενα, ο καραγκιοζοπαίκτης αυτοσχεδιάζει πάνω στην υπόθεση του έργου.

Παίρνει το ρόλο του σκηνοθέτη. Δημιουργεί διάφορα εφέ, ήχους κλπ.

Χρειάζεται να είναι ευρηματικός και συγγραφέας διότι ο Καραγκιόζης προσαρμόζεται σε νέα πράγματα και καταστάσεις.

Να έχει μελετήσει κι αφουγκραστεί όλες τις πτυχές της κοινωνίας.

Χρειάζεται να ξέρει λίγα πράγματα από ζωγραφική για να κατασκευάζει φιγούρες, σκηνικά, προγράμματα κλπ.

Στην ανάγκη γίνεται και τραγουδιστής.

Ανήσυχος πάντα για κάτι καλύτερο και πρωτότυπο. Κάθε μέρα ξυπνάει με καινούριες ιδέες. Πηγή έμπνευσής του είναι η καθημερινότητα. Κάτι που θα δει ή θα διαβάσει, μια ατάκα που θ' ακούσει στο δρόμο ή στο καφενείο θα τη μεταφέρει στο πανί. Μια περίεργη φάτσα που θα δει θα τη ζωγραφίζει. Μια ιστορία που θα τον συγκινήσει, θα την κάνει καραγκιοζίστηκη.

Β.Μ. To 2010 η UNESCO πολιτογράφησε τον καραγκιόζη ως Τούρκο κάτι που σύμφωνα με τους ιστορικούς δεν ισχύει στην πραγματικότητα ποια είναι λοιπόν η καταγωγή του;

Τ.Α. Παρ’ όλο που παίζεται Καραγκιόζης στην Τουρκία δεν είναι εξακριβωμένο ότι είναι σώνει και καλά Τούρκος. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την καταγωγή του. Η μία εκδοχή μας λέει ότι ο Καραγκιόζης υπήρξε πραγματικό πρόσωπο όπου ήταν από την Θράκη και ζούσε στην Προύσα και Ο Χατζηαβάτης έβαλε τον Καραγκιόζη να δουλέψει που ήταν μαραγκός με άριστες γνώσεις. Το σαράι αργούσε να κτιστεί κι έτσι ο Σουλτάνος απείλησε τον Χατζηαβάτη ότι θα τον θανατώσει. Φοβισμένος ο Χατζηαβάτης, ομολόγησε ότι η αιτία καθυστέρησης ήταν ο Καραγκιόζης ο οποίος απασχολούσε τους εργάτες με καλαμπούρια.Ο Σουλτάνος προειδοποίησε τον Καραγκιόζη, μα εκείνος το χαβά του.Έτσι ο Σουλτάνος έδωσε διαταγή να εκτελέσουν τον Καραγκιόζη. Οι εργάτες αγανάκτησαν με το θάνατο του Καραγκιόζη και ο Σουλτάνος έπεσε σε μεγάλη θλίψη από τις τύψεις του. Έτσι ο Χατζηαβάτης σκαρφίστηκε να φτιάξει έναν χάρτινο Καραγκιόζη και πίσω από ένα φωτισμένο πανί έλεγε τα καλαμπούρια του Καραγκιόζη στον Σουλτάνο. Πολλοί αναφέρουν το ναύτη Μαυρομάτη από την Ύδρα όπου βρέθηκε χρεοκοπημένος σε λιμάνι της Κίνας, είδε εκεί το θέατρο σκιών και διαβάζοντας μια φυλλάδα από τις ιταλικές ιστορίες του Μπερτόδουλου του ήρθε ιδέα να στήσει κι αυτός θέατρο σκιών. Με τις περιοδείες του έφτασε στην Τουρκία περίπου τον 18ο αιώνα. Εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη και λένε ότι έδωσε το επώνυμό του στον πρωταγωνιστή. Καραγκιόζ = Μαυρομάτης. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι ο Καραγκιόζης ελληνοποιήθηκε από τον Δημήτρη Σαρδούνη στην Πάτρα στα τέλη του 1800. Γενικά δεν υπάρχουν στοιχεία για τη γέννησή του παρά μόνο θεωρίες, θρύλοι και αρχαίες γραπτές αναφορές προς την περιγραφή του.

Πανάρχαιοι λαοί είχαν τις σκιές ως σύμβολο μυστηριακού χαρακτήρα αναπτύσσοντας τη φαντασία τους σε μεταφυσικά ζητήματα. Κάθε λαός έχει τη δικιά του θεωρεία για τη γέννηση του θεάτρου σκιών καθ’ ότι όλοι οι αρχαίοι λαοί έδιναν μεγάλη σημασία στις σκιές ακόμα και πριν ανταλλάξουν πολιτισμικά στοιχεία.Το θέαμα σκιών ως μέσο ψυχαγωγίας υπήρχε ανέκαθεν σε όλες τις κουλτούρες κι έτσι εξελίχθηκε σε θέατρο. Οι ρίζες του θεάτρου σκιών καλλιεργήθηκαν μέσα σε παιχνίδια σκιών, τρόπους διασκέδασης, θρησκείες, τελετές. θρύλους, αρχαίους μύθους και παραδόσεις της Ανατολής. Στήθηκαν μπερντέδες σε μοναστήρια μέχρι και τεκέδες. Οι αρχαιότερες σημαντικές αναφορές είναι σε μέρη της ανατολικής Ασίας κυρίως στην Ινδία, Ινδονησία, Ταϊλάνδη, Ινδοκίνα και Κίνα. Αργότερα εξαπλώθηκε στη βόρεια Αφρική, στις μεσογειακές χώρες και στη συνέχεια στα βαλκάνια. Στα βαλκάνια διαδόθηκε από τις αρχές του 17ου αιώνα κι έτσι από την Ευρώπη πέρασε στην Αμερική. Έτσι, τα πιο διαδεδομένα είδη θεάτρου σκιών είναι της Κίνας, Ινδίας, Ινδονησίας, Ταϊλάνδης, Καμπότζης, Τουρκίας και Ελλάδας.

B.Μ. Ποιο κομμάτι της κοινωνιας αντιπροσωπευει ο καραγκιόζης πιστεύεις πως μπορεί να αντέξει στον ανταγωνισμό των ξενόφερτων κινούμενων σχεδίων που δεν είναι πάντα ιδανικός τρόπος ψυχαγωγίας για τα μικρά παιδιά;

Τ.Α. Ο Καραγκιόζης θα ‘ναι πάντα επίκαιρος να εμψυχώνει τον λαό και να διακωμωδεί κάθε κατάσταση για αυτό και θα είναι πάντα αγαπητός σε όλες της ηλικίες γιατί πάντα κάτι θα έχει να πει να κρατήσει το ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων όσο κι αν εξελίσσονται οι καιροί με άλλα θεάματα, είναι ευθύνη μας να τον κρατήσουμε ζωντανό και όχι να μείνει ένα μουσειακό είδος. Αυτό που με χαροποιεί είναι ότι πολλά παιδιά μένουν ανεπηρέαστα με αυτά που προβάλλουν οι τηλεοράσεις και το ίντερνετ και γνωρίζουν και αγαπούν τους ήρωες του ελληνικού θεάτρου σκιών.

Β.Μ. Πώς βρίσκετε την ανταπόκριση του κοινού σε κάθε σας παράσταση και η ελληνική πολιτεία πως αντιμετωπίζει τον καραγκιόζη;

Τ.Α. Όπου πάω βλέπω πόσο πολύ ο κόσμος χαίρεται όταν βλέπει Καραγκιόζη. Οι μεγαλύτεροι πολλές φορές έρχονται και μου λένε με νοσταλγία την εποχή που μεγέλωσαν οι ίδιοι με τον Καραγκιόζη και το ότι ήταν η μόνη τους διασκέδαση εκείνη την εποχή και προσπαθούν να μυήσουν και τα παιδιά τους να βλέπουν παραστάσεις. Δυστυχώς πλέον έχουν χαθεί πολλά μόνιμα στέκια όπου παιζόταν Καραγκιόζης και τα σχολεία δεν ανταποκρίνονται όπως θα έπρεπε… Ο Καραγκιόζης έπρεπε να επισκέπτεται πιο συχνά τα σχολεία γιατί όπως είπαμε είναι μια μορφή διδασκαλίας και πολλά από τα έργα έχουν χαθεί καθώς δε μας δίνεται η ευκαιρία να τα παρουσιάσουμε.

Β.Μ. Ποιο το μήνυμα του καραγκιόζη στους Έλληνες που ζούνε υπο τον ζυγό των μνημονίων;

Τ.Α. Σε καιρούς όπου και ο γάιδαρος του Καραγκιόζη κοντεύει να θεωρηθεί τεκμήριο το θέατρο σκιών είναι τόσο επίκαιρο όσο και την περίοδο της κατοχής όπου έλεγε ο Καραγκιόζης «πεινάω» και λαός ταυτιζόταν. Όπως ο Καραγκιόζης τρώει τόσο ξύλο από τον Βεληγκέκα αλλά δεν το βάζει κάτω, έτσι λέει και στον λαό να μην σκύβει το κεφάλι και χάνει το κουράγιο του όσο κι αν βρίσκεται σε τόσο μεγάλη πίεση καθώς αντιπροσωπεύει τον πολυμήχανο έλληνα που με την εξυπνάδα του και τη μαχητικότητά του έχει μάθει να τα καταφέρνει στα δύσκολα στις τόσες φορές που έχει βρεθεί η χώρα μας σε σκληρές συνθήκες.

Β.Μ. Σας ευχαριστώ θερμά!!